علائم، تشخیص و درمان فتق دیسک

فتق دیسک کمر یکی از مشکلات شایع در میان افراد بالغ است که می‌تواند به درد شدید و محدودیت‌های حرکتی منجر شود. دیسک‌ها، ساختارهای ژله‌مانندی هستند که بین مهره‌های ستون فقرات قرار گرفته و نقش مهمی در جذب فشارهای وارد شده بر ستون فقرات دارند. اما با گذر زمان، افزایش سن یا آسیب‌دیدگی‌ها، این دیسک‌ها ممکن است دچار بیرون‌زدگی یا فتق شوند و به اعصاب اطراف فشار آورند. این وضعیت، بسته به شدت آسیب، می‌تواند از یک برآمدگی ساده تا جداشدگی کامل دیسک متغیر باشد. در این مقاله، به بررسی انواع فتق دیسک و روش‌های تشخیصی و درمانی آن می‌پردازیم.

تقسیم بندی مشکلات دیسک از نظر شدت

شدت فتق دیسک به وضعیت دو بخش اصلی دیسک، یعنی حلقوی فیبروزوس (پوشش بیرونی سخت دیسک) و هسته پالپوسوس (مرکز ژله‌ای دیسک)، بستگی دارد. مشکلات دیسک از نظر شدت به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• برآمدگی دیسک: برآمدگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که دیسک و رباط‌های مرتبط به آن بدون آسیب مستقیم، از محل خود خارج شوند و بر اعصاب مجاور فشار وارد کنند.
• بیرون‌زدگی دیسک (اکستروژن): اکستروژن دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که پوشش خارجی دیسک پاره شده و هسته ژله‌ای به خارج دیسک نشت کند. این وضعیت می‌تواند با آسیب به لیگامنت‌ها یا بدون آن رخ دهد.
• جداشدگی دیسک: جداشدگی دیسک نوع شدیدتر اکستروژن است که در آن ماده ژله‌ای کاملاً از دیسک خارج شده و باعث فشار مضاعف بر اعصاب نخاعی می‌شود.

علائم فتق دیسک

علائم فتق دیسک ممکن است بسته به محل فتق و شدت آن متفاوت باشد. برخی از علائم شایع فتق دیسک عبارتند از:

• درد موضعی: درد شدید و موضعی در ناحیه‌ای از ستون فقرات که فتق رخ داده است، معمولاً در ناحیه کمر یا گردن.
• درد تیرکشنده: درد که به سمت بازوها یا پاها تیر می‌کشد. به‌ویژه اگر فتق در ناحیه کمر باشد، ممکن است درد به سمت پا (درد سیاتیک) حرکت کند.
• بی‌حسی یا مورمور شدن: احساس بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در ناحیه‌ای که اعصاب توسط فتق تحت فشار قرار گرفته‌اند.
• ضعف عضلانی: ضعف در عضلات مربوط به ناحیه‌ای که فتق روی آن تأثیر گذاشته است. این می‌تواند به سختی در ایستادن، راه رفتن یا بلند کردن اشیا منجر شود.
• کاهش رفلاکس‌های عصبی: ممکن است رفلاکس‌های عصبی در ناحیه آسیب‌دیده کاهش یابد.
• درد شدیدتر هنگام حرکت: حرکت‌هایی مثل خم شدن، نشستن، یا بلند کردن اشیا می‌تواند درد را تشدید کند.
• اختلال در عملکرد مثانه یا روده: در موارد شدید، ممکن است فرد دچار بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع شود، که نشانه اورژانسی است و نیاز به درمان فوری دارد.

اکستروژن دیسک

اکستروژن دیسک زمانی رخ می‌دهد که ماده هسته دیسک از طریق پارگی در لایه خارجی فیبروزوس بیرون زده و به اعصاب فشار وارد کند. این وضعیت می‌تواند باعث درد شدید و علائم عصبی شود.

هرنی دیسکال و اکستروژن

هرنی دیسکال به همان معنای فتق دیسک است. در واقع هرنی دیسکال شامل تمام انواع بیرون‌زدگی‌های دیسک می‌شود، اما اکستروژن دیسک نوع خاصی از هرنی است که در آن ماده ژله‌ای هسته از لایه فیبروزوس خارج می‌شود.

اکستروژن پاراسنترال

اکستروژن پاراسنترال به نوعی از بیرون‌زدگی دیسک اشاره دارد که به‌طور جانبی و نزدیک به مرکز دیسک رخ می‌دهد. این نوع بیرون‌زدگی معمولاً به اعصاب نخاعی در یک سمت فشار می‌آورد و می‌تواند علائمی همچون درد و بی‌حسی در یک طرف بدن ایجاد کند.

اکستروژن دیسک مرکزی

اکستروژن دیسک مرکزی به بیرون‌زدگی هسته دیسک در مرکز نخاع اشاره دارد. این وضعیت باعث فشار مستقیم بر نخاع می‌شود و می‌تواند به علائم جدی‌تری منجر گردد.

پروتروزیون سانترال در دیسک

پروتروزیون سانترال به معنای برآمدگی دیسک در ناحیه مرکزی است. این نوع بیرون‌زدگی می‌تواند به نخاع فشار بیاورد و علائم متعددی ایجاد کند.

تفاوت فتق دیسک با بیرون زدگی دیسک

بیرون‌زدگی دیسک به معنای جابه‌جایی دیسک است، اما فتق دیسک (هرنی دیسک) مرحله پیشرفته‌تری است که در آن پوشش دیسک پاره شده و ماده هسته‌ای نشت کرده است.

فرق برآمدگی دیسک با بیرون زدگی دیسک

برآمدگی دیسک به معنای جابه‌جایی ساده دیسک است، در حالی که بیرون‌زدگی دیسک یا اکستروژن، مرحله‌ای پیشرفته‌تر است که در آن هسته ژله‌ای دیسک به‌طور کامل از دیسک خارج شده است.

تشخیص فتق دیسک

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) اغلب ابزار انتخابی برای ارزیابی دیسک های ستون فقرات است. با این حال، چالش های خود را دارد. لازم است بدانید که همه بیرون زدگی های دیسک نیاز به درمان های تهاجمی و جراحی ندارند. از آنجایی که تخریب دیسک به طور طبیعی با افزایش سن شدت می‌یابد؛ یافتن ناهنجاری‌های دیسک در MRI امری بدیهی است. و پس از مسجل شدن بیرون زدگی دیسک و تطبیق آن با علائم بیمار، ممکن است پزشک و بیمار به انجام روشهای جراحی سوق پیدا کنند در صورتی که اغلب اوقات واقعا نیازی به انجام این روشها نیست و علائم و درد بیمار ممکن است به دلایلی جز بیرون زدگی دیسک مرتبط باشد.

درمان بیرون زدگی دیسک

بیشتر کمردردها خود به خود طی چهار تا شش هفته برطرف می شوند حتی اگر درمانی برای آنها درنظر گرفته نشود. برخی از یافته ها حاکی از آن است که هر چه آسیب دیدگی دیسک بیشتر باشد، به نظر می رسد که بهبودی خود به خود سریعتر رخ می دهد.

درمان فتق دیسک به طور معمول محافظه کارانه است و شامل موارد زیر می‌شود:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش التهاب
• مسکن های موضعی برای اسپاسم عضلانی
• ورزش و حرکات کشش : استراحت کامل به ندرت برای کمردرد توصیه می شود، حتی اگر حرکت چالش برانگیز باشد، برای جلوگیری از تحلیل عضلانی. یک رژیم می تواند شامل فیزیوتراپی باشد.
• تزریق های مسدود کننده درد (بی حس کننده ها یا کورتیکواستروئیدها) در منبع

معمولاً جراحی تنها زمانی توصیه می‌شود که درمان‌های محافظه‌کارانه پس از شش هفته یا بیشتر بی‌اثر باشند، اگر ضعف عضلانی قابل توجهی در اثر آسیب عصبی دارید، یا زمانی که عملکردهای حرکتی به خطر افتاده است. یکی از بیماری های مربوط با فتق دیسک کمر، سندرم دم اسبی است که یک اورژانس پزشکی محسوب می شود و نیاز به اقدامات درمانی فوری دارد.سندرم دم اسبی می تواند باعث اختلال در عملکرد ادرار یا مدفوع، بی حسی در اطراف مقعد، همراه با علائم رایج فتق دیسک شود.